6. Yargı Paketi, Meclisten geçti
TBMM Genel Kurulu'nda 6'ıncı Yargı Paketi kabul edildi. Kabul edilen kanunla; Hakim ve Savcı Yardımcılığı Kurumu oluşturulacak, noterlere gayrimenkul satışı yetkisi verilecek ve stokçuluk yaptığı belirlenen kişilere 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilecek.
TBMM Genel Kurulu’nda, kamuoyunda 6’ıncı Yargı Paketi olarak bilinen, Hakimler ve Savcılar Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi kabul edildi. Kabul edilen kanunla; yargıda Hakim ve Savcı Yardımcılığı Müessesesi getiriliyor.
Stokçuluk yapanlara ceza artırımı, noterde gayrimenkul satışını öngören düzenlemeler ve hakim ve savcı yardımcılığı ve sürelerine ilişkin düzenlemeleri içeren kanunun detayları şöyle:
Hakimler ve Savcılar Kanunu'nda yapılan değişiklikle, yargıda hakim ve savcı yardımcılığı müessesesi getiriliyor.
Yürürlüğü 1 Ocak 2023'te başlayacak uygulamaya göre, hakim ve savcı yardımcılığı süresi 3 yıl olacak.
Hakim ve savcı yardımcılığı temel eğitim dönemi, görev dönemi ve son eğitim döneminden oluşacak. Temel eğitim ve son eğitim Türkiye Adalet Akademisi tarafından verilecek. Görev dönemi ise yargı mercilerinde fiilen görev yapmak suretiyle geçirilecek.
Hakim ve savcı yardımcıları, atanmalarını müteakip temel eğitime alınacak. Hakim ve savcı yardımcıları, temel eğitim döneminin sonunda yazılı sınava tabi tutulacak ve aldıkları puana göre en yüksek puandan başlamak üzere ayrı ayrı sıralanacak. Eşitlik halinde hakim ve savcı yardımcılığı yazılı yarışma sınavında puanı yüksek olana öncelik tanınacak. Eşitliğin devam etmesi halinde kura çekilmek suretiyle sıralama belirlenecek. Hakim ve savcı yardımcıları bu sıralamaya göre, Adalet Bakanlığınca belirlenen ilk derece yargı yerleri arasından seçtikleri il veya ilçelere görev dönemini geçirmek üzere atanacak.
Hakim ve savcı yardımcıları görev döneminde bölge adliye veya bölge idare mahkemeleri ile Yargıtay veya Danıştayda da görevlendirilebilecek.
Hakim ve savcı yardımcıları, görev döneminde Türkiye Adalet Akademisinde iki kez ara eğitime alınacak. Her ara eğitimin sonunda yazılı sınav yapılacak.
Hakim ve savcı yardımcılarına sözlü sınav
Görev dönemini tamamlayan hakim ve savcı yardımcıları son eğitime alınacak. Son eğitim dönemini bitiren hakim ve savcı yardımcıları, yazılı ve sözlü sınava tabi tutulacak. Sözlü sınava girebilmek için son yazılı sınav puanı ile yazılı sınavlar nihai puanının ayrı ayrı en az 70 olması gerekecek.
Temel eğitim ve ara eğitim yazılı sınav sonuçlarına göre; son yazılı sınavdan tam puan alsa bile yazılı sınavlar nihai puanının 70 ve üzerinde olma ihtimali kalmayan hakim ve savcı yardımcıları, 15 gün içinde yeniden ikinci ara eğitim yazılı sınavına alınacak. Bu sınav sonucuna göre de yazılı sınavlar nihai puanının 70 ve üzerinde olma ihtimali kalmayanların hakim ve savcı yardımcılıklarına Adalet Bakanlığınca son verilecek.
Hakim ve savcı yardımcılığı sonunda başarılı sayılmak için yazılı sınavlar nihai puanının yüzde 50'si, sözlü sınav puanının yüzde 25'i ile görev ve eğitim dönemlerinde verilen puanların aritmetik ortalamasının yüzde 25'inin toplamının en az 70 olması gerekecek.
Yazılı sınavlar; hakim ve savcı yardımcılarına ders verenler arasından Türkiye Adalet Akademisi Başkanınca seçilen başkan ile 4 asıl ve 2 yedek üyeden oluşan yazılı sınav kurulu tarafından yapılacak.
Sözlü sınav; Türkiye Adalet Akademisi Başkanının başkanlığında, Teftiş Kurulu Başkanı ve Personel Genel Müdürü ile hakim ve savcı yardımcılarına ders verenler arasından ilgili bakan yardımcısınca seçilen 2 asıl ve 1 yedek üyeden oluşan sözlü sınav kurulu tarafından yapılacak.
Hakim ve savcı yardımcılığı sonunda başarılı olamayanlar, talepleri halinde merkez veya taşra teşkilatında genel idare hizmetleri sınıfında bir kadroya atanabilecek, aksi halde bu kişilerin hakim ve savcı yardımcılığına son verilecek.
Hakim ve savcı yardımcılığı süresini tamamlamadan görevden ayrılanlar ile bu süreyi tamamlayıp mesleğe kabul edildikten sonra hakim ve savcı yardımcılığı süresi kadar çalışmadan görevden ayrılanlar, bu süre zarfında kendilerine ödenen aylık, ödenek, tazminatlar ile her türlü ödemenin, mecburi hizmetin eksik kalan kısmı ile orantılı miktarını iki kat olarak ödeyecek.
Hakim ve savcı yardımcılarının görev ve yetkileri
Teklifle hakim ve savcı yardımcısının görev ve yetkileri belirleniyor.
Buna göre, hakim ve savcı yardımcısı, mahkemede, hakim tarafından tevdi edilen dosya veya evrakı inceleyerek hakime sunmakla, duruşma ve keşif işlemlerinde hakime yardımcı olmakla, yazı işleri müdürlüğünce hazırlanan evrakı hakime sunulmadan önce kontrol etmekle, tensip ve gerekçeli karar taslaklarını hazırlamakla, ara kararların icrasına dair iş ve işlemleri yapmakla, hakimin istediği konular hakkında hukuki araştırma yapmakla görevli olacak. Bu kişiler, mevzuatta belirtilen diğer görevleri ve hakim tarafından verilen benzeri görevleri de yerine getirecek.
Görev döneminde hakim ve savcı yardımcısının, Cumhuriyet başsavcılığındaki görevleri ise "Savcı tarafından tevdi edilen dosya veya evrakı inceleyerek savcıya sunmak; soruşturma işlemleri ile kovuşturma aşamasında savcının görev alanına giren işlerde savcıya yardımcı olmak; yazı işleri müdürlüğünce hazırlanan evrakı savcıya sunulmadan önce kontrol etmek; soruşturma evrakına ilişkin karar taslakları ile soruşturma ve kovuşturma aşamasında kanun yollarına başvuru taslaklarını hazırlamak; her türlü yazışma taslağını hazırlamak, savcının istediği konular hakkında hukuki araştırma yapmak ve mevzuatta belirtilen görevler ile savcı tarafından verilen benzeri görevleri yerine getirmek" olacak.
Münhasıran hakim veya savcı tarafından yapılması gereken iş ve işlemler, hakim ve savcı yardımcısı tarafından yapılamayacak.
Değerlendirme formu düzenlenecek
Her hakim ve savcı yardımcısı hakkında; eğitim dönemlerinde Türkiye Adalet Akademisinin ilgili daire başkanı; görev döneminde ise eğitici hakim ve savcı, Yargıtay ve Danıştay'da ilgisine göre daire başkanı veya savcı tarafından 100 puan üzerinden değerlendirme formu düzenlenecek.
Bu form düzenlenirken hakim ve savcı yardımcısının vazifesini yapmakta gösterdiği kabiliyet ve başarı, görevine bağlılığı ve ahlaki gidişi ile iletişim becerisi ve stres yönetimi kabiliyetine dair hususlar dikkate alınacak.
Müfettiş maiyetinde görev yapılması durumunda müfettiş, Anayasa Mahkemesinde görev yapılması durumunda ise bölüm başkanı tarafından hakim ve savcı yardımcısı hakkında değerlendirme formu düzenlenecek.
Düzenlenecek formlar Adalet Bakanlığına gönderilmek üzere ilgisine göre Adalet Komisyonu Başkanlığı ile Anayasa Mahkemesi Başkanlığı, Yargıtay Birinci Başkanlığı ve Danıştay Başkanlığına verilecek.
Teşvik ve ödüllendirme amacıyla hakim ve savcı yardımcılığı sonunda başarılı olanlardan sıralamada ilk üçe girenler, ad çekmeye dahil edilmeyecek ve listeden seçim yapabilecek.
Hakim ve savcıların, birinci sınıfa ayrılması için en az 3 meslek içi eğitim programına katılması gerekecek.
Hakimler ve Savcılar Kurulu Teftiş Kurulu ile Adalet Bakanlığı Teftiş Kurulunun teftiş programları, en geç 2 yılda bir mahallinde denetimi sağlayacak şekilde düzenlenecek ve uygulanacak. Yıllık teftiş programları, her yıl ocak ayının en geç 2'nci haftası sonuna kadar ilan edilecek.
Noterliklere atama
Teklifle, boşalan veya açılan noterliklere yapılan atamalardan vazgeçmenin hangi süre içinde yapılacağı da düzenleniyor. Atanma veya nakil talebinde bulunan başvuru sahiplerinin vazgeçme talepleri, ilan tarihinden itibaren bir ay içinde iletilmesi kaydıyla atama işleminde değerlendirilecek. Aksi halde vazgeçme talebi dikkate alınmayacak.
Noterin göreve başlamasına ilişkin zorunluluk ile haklı bir neden olmaksızın bu zorunluluğa uyulmaması durumunda noter istifa etmiş sayılacak. Noter, atama veya nakle ilişkin kararın Adalet Bakanlığının resmi internet sitesinde ilanından itibaren 1 ay içinde yeni görevine başlayacak. Atanan veya nakledilen noterin henüz çalıştığı yere ilişkin noterlik sıfatı, Cumhuriyet savcısının huzurunda yapılacak devir ve teslim işleminin bitmesiyle sona erecek, yeni yer noterlik sıfatı ise bu yere fiilen başlama tarihinde kazanılmış olacak.
Atama kararının tebliğinden önce noterin vazgeçme hakkını kullanabileceğine ilişkin hüküm yürürlükten kaldırılacak.
Noter ücreti taşınmazın değerine göre 500 liradan az ve 4 bin liradan fazla olamayacak
Teklife göre, noterler taşınmaz satış sözleşmesiyle ilgili işlemleri bizzat yapacak.
Tapu kayıt örneği ve diğer belgelerden hak sahibinin belirlenememesi veya satışa engel hukuki bir durumun varlığı halinde noterlerce satış işlemi gerçekleştirilmeyecek.
Noterler tarafından yapılacak taşınmaz satış sözleşmelerinde sadece tapu harcı alınacak, bu işlemler için ayrıca noter harcı alınmayacak.
Taşınmaz satış sözleşmeleri damga vergisinden ve bu işlemlere ilişkin düzenlenen kağıtlar değerli kağıt bedellerinden istisna olacak. Bu kapsamda yapılan işlemler karşılığında noter ücreti dışında herhangi bir ücret alınmayacak. Noter ücreti taşınmazın değerine göre 500 Türk lirasından az ve 4 bin Türk lirasından fazla olamayacak ve ücret tarifesinde gösterilecek. Bu miktarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında takvim yılı başından geçerli olmak üzere artırılarak uygulanacak.
Taşınmaz satış işlemleri için Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün döner sermaye işletmesine gelir kaydedilmek üzere hizmet bedeli alınacak ve bu işlemler sebebiyle noterlere herhangi bir pay veya aidat ödenmeyecek.
Taşınmaz satış sözleşmesinin düzenlenmesinden dolayı oluşan zarardan noterler de sorumlu olacak. Bu zararın devlet tarafından ödenmesi halinde devlet, sözleşmeyi düzenleyen notere rücu edecek. Notere karşı açılacak davalar, tapu sicilinin bulunduğu yer mahkemesinde görülecek.
Bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla yapılmış olan atama ve nakil ilanları ile bunlara ilişkin iş ve işlemler hakkında uygulama devam edecek.
Noterlere ilişkin düzenlemeler, 1 Ocak 2023'te yürürlüğe girecek.
Danıştay Kanunu'nda değişikliğe gidiliyor
Teklifle Danıştay Kanunu'nda değişikliğe gidiliyor. Buna göre, sabit üyelerle görev yapan Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun, şu anki ve muhtemel iş yükü dikkate alınarak yargılamada gecikmelere sebebiyet verilmemesi amacıyla mevcut yapısıyla çalışması için belirlenen süre 31 Aralık 2022'den 31 Aralık 2026'ya kadar uzatılıyor.
Danıştay daire sayısının 10'a düşürülmesi için öngörülen süre, 4 yıl daha uzatılıyor.
Yargıtay Kanunu'nda yapılan değişiklikle, Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu 8 asıl, 4 yedek olmak üzere 12 üyeden oluşacak.
Yargıtay Birinci Başkanlık Kuruluna seçilenlerin bir seçim dönemi geçmeden yeniden seçilemeyeceklerine yönelik hüküm yürürlükten kaldırılıyor.
‘Fiyatları etkileyenlere’ ve stokçuluğa cezalar
Teklife göre, Türk Ceza Kanunu'nun "fiyatları etkileme" başlıklı maddesinde değişikliğe gidilerek fiyatları etkileme suçuyla etkin mücadele edilebilmesi amacıyla suçun cezası artırılıyor. Buna göre, işçi ücretlerinin veya besin veya malların değerlerinin artıp eksilmesi sonucunu doğurabilecek bir şekilde ve bu maksatla yalan haber, havadis yayan veya sair hileli yollara başvuran kimseye üç aydan iki yıla kadar verilmesi öngörülen hapis süresi, "bir yıldan üç yıla" şeklinde değiştiriliyor.
Fiil sonucu besin veya malların değerleri veya işçi ücretleri artıp eksildiği takdirde cezanın üçte biri oranında artırılmasına yönelik düzenleme ise "yarısı"na çıkarılıyor.
Fail, ruhsatlı simsar veya borsa tellalı ise cezanın ayrıca "sekizde bir" oranında artırılmasına yönelik maddedeki süre ise "yarısı oranında" olarak düzenleniyor.
Mal veya hizmet satımından kaçınma suçuyla etkin mücadele edilebilmesi ve stokçuluk faaliyetlerinin önlenebilmesi amacıyla bu suçun cezası da artırılıyor. Belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınarak kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olan kişi için "altı aydan iki yıla" kadar öngörülen hapis cezası, "bir yıldan üç yıla" olarak artırılıyor. Bu madde, düzenlemenin yayımı tarihinde yürürlüğe girecek.
Teklifle, hakim ve savcı yardımcılığı müessesesinin getirilmesine bağlı olarak ilgili kanunlarda uyum düzenlemeleri de yapılıyor.
Düzenlemedeki hükümler 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girecek.
Öte yandan teklifin, noterliklere atama usullerini içeren "2 defa yapılan ilana rağmen atama yapılamayan bir noterliğe; üst sınıf veya aynı sınıf noterler arasından, bu sınıflardan isteklinin bulunmaması halinde, son hal kağıdında olumlu kanaat belirtilmiş olması kaydıyla bir alt sınıf noterler arasından atama yapılabilecek. Üst sınıf veya aynı sınıf noterler arasından yapılacak atamalarda, bulunduğu noterlikte 2 yılını doldurma şartı aranmayacak" maddesi, kabul edilen önergeyle metinden çıkarıldı.